हरदीप सिंह निज्जरको हत्याले भारत र क्यानडाबीच विवाद चुलियाे

काठमाडौं । खालिस्तानी नेता हरदीप सिंह निज्जरको १८ जुनमा क्यानडाको ब्रिटिस कोलम्बिया प्रान्तको सारेबजारमा हत्या भएको थियो । यसपछि धेरै देशमा सिख पृथकतावादी र भारत सरकारबीच तनावको दृश्य देखिएको थियो।

भारत र क्यानडाबीचको पछिल्लो तनावको कारण पनि यही हो । निज्जरलाई सरेस्थित गुरुद्वारको पार्किङ स्पेस नजिकै दुई मुखौटाधारी बन्दुकधारीले गोली हानेका थिए । त्यतिबेला उनी ट्रकमा बसिरहेका थिए ।

निज्जरको हत्या कसले गर्यो भन्ने थाहा भएन तर यो नरसंहारको प्रतिध्वनि क्यानडालगायत धेरै देशमा सुनिएको थियो । क्यानडाको टोरन्टो र लन्डन, मेलबर्न र सान फ्रान्सिस्को लगायतका धेरै शहरहरूमा जुलाईमा निज्जरको हत्याको विरोधमा खालिस्तान समर्थकहरूले प्रदर्शन गरेका थिए।

प्रदर्शनकारीले भारत सरकारविरुद्ध नाराबाजी गरेका थिए । भारत सरकारले नै निज्जरको हत्या गरेको उनीहरुको आरोप थियो । र, अब क्यानडाले आधिकारिक रूपमा उही कुरा भनेको छ, जसलाई भारत सरकारले कडा रूपमा अस्वीकार गरेको छ।

भारतले खालिस्तानी आन्दोलनको कडा विरोध गर्दै आएको छ । पञ्जाबलगायत देशका सबै मूलधारका राजनीतिक दलहरूले हिंसा र पृथकतावादको निन्दा गर्दै आएका छन् ।

ब्रिटिश कोलम्बियामा बस्ने एक प्रमुख सिख नेता निज्जर अलग खालिस्तान देशको मुखर समर्थक थिए। यही मागका कारण उनलाई धम्की आउने क्रम जारी रहेको उनका समर्थकहरुले बताएका छन् । जबकि भारतले भने उनी चरमपन्थी र पृथकतावादी समूहको नेतृत्व गरेको बताउँदै आएको छ ।

निज्जरका समर्थकहरुले ती आरोप निराधार भएको बताएका छन् । ब्रिटिस कोलम्बियाका पत्रकार गुरप्रीत सिंह, जसले निज्जरसँग अन्तर्वार्ता लिएका छन्, भन्छन्- 'यस आन्दोलनलाई गति दिने प्रयासको बीचमा पञ्जाबका मानिसहरूले सिखहरूको लागि छुट्टै देशको मागलाई पछाडि छोडेको धारणा बनाउन थालेको छ।'

उनले भने, ‘हामीले क्यानडामा देखिरहेका सिख प्रदर्शनकारीहरू खालिस्तानका मुखर समर्थक हुन्।’

निज्जर पछिल्लो समय हत्या भएका तेस्रो ठूला सिख नेता थिए। अवतार सिंह खाण्डाको गत जुनमा बेलायतमा रहस्यमय अवस्थामा मृत्यु भएको थियो । उनी खालिस्तान लिबरेसन फोर्सका प्रमुख रहेको बताइएको छ ।

विष खुवाएर उनको मृत्यु भएको बताइएको छ । भारत सरकारले चरमपन्थी घोषणा गरेका परमजीत सिंह पञ्जवादलाई पनि मे महिनामा लाहोरमा गोली हानेको थियो ।

विश्व सिख संगठनका प्रवक्ता बलप्रीत सिंहले निज्जरलाई लगातार धम्की आइरहेको बताएका थिए । उनले क्यानडाका सुरक्षा र खुफिया एजेन्सीहरूलाई उनको हत्या हुन सक्ने बताएका थिए।

सिंहले भने, ‘निज्जर सेप्टेम्बरमा सरेमा खालिस्तानको समर्थनमा जनमत संग्रह गर्न चाहन्थे। यो ग्लोबल जनमत संग्रह अन्तर्गत हुने थियो। गत वर्ष ओन्टारियोको ब्राम्पटन सहरमा यस्तै जनमत संग्रह भएको थियो । यहाँ करिब १६ हजार सिखहरू बस्छन्।’

भारतद्वारा क्यानाडाली कूटनीतिज्ञलाई देश निकाला
क्यानडाबाट भारतीय कूटनीतिज्ञलाई निष्कासन गरेपछि भारतले क्यानडाका वरिष्ठ कूटनीतिज्ञलाई देश निकाला गरेको छ । उनलाई भारत छोड्न पाँच दिनको समय दिइएको छ ।

परराष्ट्र मन्त्रालयका प्रवक्ता अरिन्दम बागचीले विज्ञप्ति जारी गर्दै भनेका छन्, ‘भारतले क्यानाडाली कूटनीतिज्ञलाई निष्कासन गरेको छ । क्यानडाका उच्चायुक्तलाई आज बोलाएर भारत सरकारको यो निर्णयबारे जानकारी गराइएको छ । ‘सम्बन्धित कूटनीतिज्ञलाई पाँच दिनभित्र भारत छोड्न भनिएको छ ।

‘यो निर्णयले हाम्रो आन्तरिक मामिलामा क्यानाडाली कूटनीतिज्ञहरूको हस्तक्षेप र भारत विरोधी गतिविधिहरूमा उनीहरूको संलग्नतामा भारत सरकारको बढ्दो चिन्तालाई प्रतिबिम्बित गर्दछ।’

यसअघि भारतीय विदेश मन्त्रालयले भारतस्थित क्यानाडाली उच्चायुक्तलाई बोलाएको थियो । केही समयअघि क्यानडाका उच्चायुक्त क्यामरुन म्याकी नयाँ दिल्लीको साउथ ब्लकस्थित विदेश मन्त्रालयको मुख्यालय पुगेका थिए ।

केही मिनेटको भेटपछि क्यामरुन म्याकी परराष्ट्र मन्त्रालयको कार्यालयबाट बाहिर निस्किए । यो अवधिमा उनले मिडियासँग खासै कुरा गरेनन् ।

कुरा के हो ?

क्यानडाका प्रधानमन्त्री जस्टिन ट्रुडोले हरदीप सिंह निज्जरको हत्यामा भारत सरकारको हात रहेको आरोप लगाएका छन् । भारतीय विदेश मन्त्रालयले क्यानडाको यो आरोपलाई पूर्णतया अस्वीकार गर्दै यसलाई बेतुका भएको बताएको छ ।

यसै वर्षको जुन १८ मा क्यानडाको ब्रिटिस कोलम्बियास्थित गुरुद्वारा बाहिर निज्जरको गोली हानी हत्या गरिएको थियो ।

ट्रुडोले सोमबार क्यानडाको संसदमा भने, ‘क्यानाडाली एजेन्सीहरूले निज्जरको हत्यामा भारत सरकारको हात हुनसक्ने पक्का भएको छ।’

क्यानडाका प्रधानमन्त्रीले जी–२० सम्मेलनमा पनि प्रधानमन्त्री मोदीसँग यो मुद्दा उठाएको बताए । ट्रुडोले क्यानडाको संसदमा भने, ‘हाम्रो देशको भूमिमा क्यानाडाली नागरिकको हत्याको पछाडि विदेशी सरकारको हात हुनु अस्वीकार्य छ र यो हाम्रो सार्वभौमसत्ताको उल्लङ्घन हो।’

ट्रुडोले भने, ‘यो लोकतान्त्रिक, स्वतन्त्र र खुला समाजहरू सञ्चालन गर्ने आधारभूत नियमहरूको विरुद्ध हो।’ क्यानडाका विदेशमन्त्री मेलानी जोलीले सोमबार भारतीय कूटनीतिज्ञ पवनकुमार राईलाई यस प्रकरणको अनुसन्धानका कारण निष्कासन गरिएको बताइन् ।

क्यानडालाई भारतको जवाफ

भारतीय विदेश मन्त्रालयले यस विषयमा विज्ञप्ति जारी गर्दै भनेको छ-

हामी क्यानडाका प्रधानमन्त्रीले आफ्नो संसदमा दिएको भनाइ र उहाँको विदेशमन्त्रीको भनाइलाई अस्वीकार गर्छौं। क्यानडामा हुने कुनै पनि हिंसात्मक कार्यमा भारत सरकारको संलग्नताको आरोप बेतुका छ। क्यानडाका प्रधानमन्त्रीले हाम्रा प्रधानमन्त्रीलाई पनि यस्तै आरोप लगाएका थिए र पूर्ण रूपमा अस्वीकार गरियो।

हामी विधिको शासनप्रति दृढ प्रतिबद्धता भएको लोकतान्त्रिक देश हौं। यस्ता आधारहीन आरोपहरूले क्यानाडामा आश्रय लिने खालिस्तानी आतंकवादी र अतिवादीहरूबाट ध्यान हटाउन खोज्छन् र भारतको सार्वभौमसत्ता र क्षेत्रीय अखण्डतालाई धम्की दिइरहेका छन्। यस मुद्दामा क्यानाडा सरकारको निष्क्रियता लामो समयदेखि चिन्ताको विषय भएको छ।

प्रकाशित मिति : २ आश्विन २०८०, मंगलबार  १२ : ४७ बजे